Μεγάλη Έρευνα: Μετά τις εφημερίδες, έρχεται και το τέλος της τηλεόρασης (;)
Μετάφραση – Επεξεργασία για το Bloggers-tv.gr: Τάσος Γιαννόπουλος
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λεπτομερής έρευνα του αμερικανικού Κέντρου Ερευνών “Pew” ("Pew Research Center") για τις τάσεις στην κατανάλωση των ειδήσεων στις Η.Π.Α. Η εξέλιξη στην αμερικανική κοινωνία, προπομπός και για την πορεία των ΜΜΕ στην Ευρώπη, αποδεικνύει τη φθίνουσα πορεία του έντυπου αλλά και μια μεγάλη πτώση της τηλεθέασης ενημερωτικού περιεχομένου λόγω της ολοκληρωτικής στροφής των νεαρών ηλικιών στα «νέα μέσα» (διαδικτυακά και ψηφιακά).
Το τελευταίο κομμάτι της Έρευνας για τις αλλαγές στο Πεδίο των Ειδήσεων (Νews Landscape) διεξήχθη το διάστημα 9 Μαΐου – 3 Ιουνίου 2012 μεταξύ 3.000 ενηλίκων ερωτώμενων και πιστοποίησε τον «ευάλωτο χαρακτήρα» της τηλεοπτικής ενημέρωσης στη σύγχρονη εποχή του διαδικτύου και της από-μαζικοποιημένης ενημέρωσης.
Επειδή η Έρευνα αφορά την αμερικανική κοινωνία, θα παρουσιάσουμε μόνο τα στοιχεία που μπορούν να αντιστοιχηθούν και στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες, όπου το κοινό έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Όσοι ενδιαφέρονται, αν γνωρίζουν αγγλικά, μπορούν να βρουν τη σημαντική έρευνα στην ιστοσελίδα του Ερευνητικού Κέντρου.
Στην ερώτηση «αν είδες τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων χθες», μόλις το 34% των νέων (18-29 ετών) απάντησε «ναι», ενώ πριν τέσσερα χρόνια το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε σχεδόν το 50%. Πολύ μεγάλη μείωση που αποδεικνύει τις ραγδαίες μεταβολές (και να σκεφτεί κανείς ότι δεν περιλαμβάνεται το ηλικιακό κοινό κάτω των 18 ετών που ως digital native χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά το διαδίκτυο). Στις υπόλοιπες ηλικιακές κατηγορίες τα ποσοστά είναι σχεδόν αμετάβλητα συγκριτικά με το 2006 και δε νομίζω να διαφέρουν ιδιαίτερα από τα ευρωπαϊκά.
Μείωση παρουσιάζεται τόσο στην τηλεθέαση, από πλευράς των νέων, των δελτίων των τοπικών καναλιών όσο και στην παρακολούθηση των ειδήσεων των καλωδιακών καναλιών. Το φαινόμενο αγγίζει και τις άλλες ηλικιακές κατηγορίες, με εξαίρεση όπως θα περίμενε κανείς της κατηγορίας 65+. Στον παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε τη εξέλιξη για κάθε δύο χρόνια από το 2006 μέχρι σήμερα.
Δραματική είναι η μείωση, στην πορεία της τελευταίας δεκαετίας (2002 – 2012) ως προς την «κατανάλωση» έντυπου λόγου: μόλις το 23% του κοινού (όλων των ηλικιών) «διάβασε εφημερίδα χθες», τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό πριν μια δεκαετία ήταν 41%. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στις άλλες, όχι απαραίτητα ενημερωτικές, μορφές έντυπου περιεχομένου. Πιστοποιείται έτσι η «κρίση του Τύπου» ο οποίος εγκαταλείπεται από τους αναγνώστες και από τους διαφημιστές με αποτέλεσμα ραγδαίες μεταλλάξεις στο πεδίο της ενημέρωσης συνολικά.
Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότεροι αμερικανοί αναζητούν πληροφόρηση στα ψηφιακά μέσα και στα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Networks), όπως δείχνει ο παρακάτω πίνακας. Όπως έχει τονίσει ο γάλλος Dominique Wolton (Il faut sauver la communication), οι νέες τεχνολογίες της ενημέρωσης επιτρέπουν την εξάπλωση του καταναλωτικού ατομικισμού και συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κατακερματισμένου κόσμου των ΜΜΕ, του κόσμου της «διαδραστικής μοναξιάς» όπου κάθε άτομο θα έχει το προσωπικό του μέσο ενημέρωσης.
Περισσότεροι αμερικανοί ενημερώνονται από ψηφιακά μέσα και μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (facebook, twitter, google+)
Συγκεντρωτικά, με τη μορφή ενός διαγράμματος, παρουσιάζεται η πορεία της κατανάλωσης ενημερωτικού περιεχομένου από το 1991 μέχρι το 2012, όπου φαίνεται ξεκάθαρα η τάση ενίσχυσης της online ενημέρωσης η οποία ήδη έχει ξεπεράσει τα 2 από τα 3 «παραδοσιακά μέσα» (newspaper & radio news).
Στις μεγαλύτερες ηλικίες, οι παραδοσιακές ειδησεογραφικές πλατφόρμες (traditional news platforms) έχουν ακόμα την πρωτοκαθεδρία, αλλά το μέλλον ανήκει στις ψηφιακές πλατφόρμες (digital platforms) καθώς τις χρησιμοποιεί ήδη το 40% του συνόλου των καταναλωτών και το 45% της κατηγορίας 25 – 29 ετών (καθώς και πολύ μεγάλο ποσοστό των αμερικανών 40-49 ετών, φαινόμενο που ίσως εμφανίζεται και στο ευρωπαϊκό ειδησεογραφικό πεδίο).
Στην χώρα μας, όπου εντοπίζεται μια τεχνολογική καθυστέρηση μιας γενιάς, σε έρευνα της Focus / Bari το 2006, το ποσοστό των τηλεθεατών έφτανε το 83% (αμετάβλητο σε σχέση με προηγούμενα έτη), των Κυριακάτικων εφημερίδων το 43% και της online ενημέρωσης το 35 % (όταν το 2000 ήταν μόνο 12%!).
Μεγάλη συζήτηση χωράει στο σημείο αυτό και για το χαρακτήρα της δημοσιογραφίας στο νέο περιβάλλον, συζήτηση που αδρομερώς θίξαμε σε προηγούμενο άρθρο του bloggers-tv με τίτλο «Είμαστε όλοι δημοσιογράφοι (;)».
Παράλληλα, διαπιστώνεται μια παγιωμένη τα τελευταία 18 χρόνια απόστασης των νέων αμερικάνων από την ενημέρωση, καθώς ο ημερήσιος χρόνος που αφιερώνουν σε αυτήν υπολογίζεται σε κάτω από 50 λεπτά, τη στιγμή που στο σύνολο των καταναλωτών ενημερωτικού περιεχομένου αγγίζει τα 70 λεπτά ημερησίως (βλέπε τον πρώτο από τους 2 παρακάτω πίνακες). Όπως επισημαίνει ο Bernard Poulet (Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης), η εμπεριστατωμένη ενημέρωση κινδυνεύει να αποτελεί ολοένα και περισσότερο προνόμιο μιας ελίτ ενώ η μεγάλη πλειοψηφία θα «ψωνίζει» εξατομικευμένα χαμηλής ποιότητας «προϊόντα». Όπως δείχνει ο τελευταίος πίνακας (που μας τονίζει επί της ουσίας το «ψηφιακό χάσμα» εντός της μητρόπολης του Καποταλισμού), τα λιγότερα μορφωμένα στρώματα είναι «πολύ λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν online ειδήσεις»: μόλις το 28% του συνολικού πληθυσμού όσων έχουν τελειώσει μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αναζητεί ειδήσεις στο διαδίκτυο τουλάχιστον 3 μέρες την εβδομάδα.
Οι νεότεροι άνθρωποι συνεχίζουν να σπαταλούν λιγότερο χρόνο για την ενημέρωσή τους.
Είδαμε συνοπτικά τη μετεξέλιξη του πεδίου της ενημέρωσης στις ΗΠΑ, με κύριο χαρακτηριστικό την άνοδο των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και την αύξηση της online ενημέρωσης, σε βάρος ακόμα και της «παντοδύναμης» τηλεόρασης. Παρ’ ότι η τελευταία διατηρείται κραταιά στο πεδίο της ενημέρωσης (με το βαρύνοντα ρόλο του «διαμορφωτής της κοινής γνώμης»), οι τάσεις προοιωνίζουν ραγδαίες αλλαγές ως προς το κέντρο βάρους στα επόμενα χρόνια, επιβεβαιώνοντας τη διαπίστωση ότι «το ραδιόφωνο χρειάστηκε 38 έτη για να αποκτήσει 50 εκατομμύρια ακροατές. Η τηλεόραση χρειάστηκε 13 χρόνια για να φθάσει σε εκείνη την συγκριτική μέτρηση των 50 εκατομμυρίων τηλεθεατών. Το Internet ξεπέρασε τα 50 εκατομμύρια χρήστες σε λιγότερο από 4 χρόνια»!
