Οι τεχνοκράτες στην εξουσία και άλλοι καπιταλιστικοί μύθοι

της Αντιγόνης Ευστρατόγλου

Λίγες μέρες πριν έρθει στην Ελλάδα για να μας τα πει και δια ζώσης, ο πολυβραβευμένος οικονομολόγος και συγγραφέας Χα Τζουν Τσανγκ, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας της Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, μίλησε στην Ελευθεροτυπία για την κατάσταση της διεθνούς οικονομίας και τις προοπτικές της Ελλάδας να ανακάμψει. Με λίγο περισσότερη αισιοδοξία απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς από έναν οικονομολόγο που κάθε άλλο παρά προσβλέπει στην ώρα που το καπιταλιστικό σύστημα θα καταρρεύσει.

Ο Τσανγκ δεν προσπαθεί να αποδομήσει τον καπιταλισμό, αλλά τους μύθους στους οποίους έχει στηριχθεί. Μύθοι, που όπως λέει, αφού δημιουργηθούν, οι περισσότεροι άνθρωποι ξεχνούν από πού...
προήλθαν.

Στο βιβλίο του «23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό» (ένα απόσπασμα στα αγγλικά υπάρχει εδώ), εξηγεί ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερος μύθος από την ελεύθερη αγορά.

Δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά. Ολες οι αγορές έχουν δομηθεί από μια σειρά ρυθμίσεων σχετικά με το τι μπορεί να πουληθεί, ποιος μπορεί να το πουλήσει και πώς μπορεί να το πουλήσει. Επιπλέον, διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικές απόψεις για το ποιες ρυθμίσεις είναι νόμιμες..

"Αν κάποιες αγορές μοιάζουν ελεύθερες είναι απλώς έχουμε σε τέτοιο βαθμό εμπεδώσει τις ρυθμίσεις που τις στηρίζουν, ώστε είναι πλέον αόρατες", γράφει ο Τσανγκ, εξηγώντας ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν καθαρά οικονομικές αποφάσεις, όπως μας έχουν μάθει να σκεφτόμαστε, εξαιρώντας τον εαυτό μας από τη δημόσια συζήτηση επειδή αγνοούμε τους «τεχνικούς» της όρους.

Αγνοούμε ας πούμε ότι ο περιορισμός του ελλείμματος με κάθε κόστος δεν οδηγεί στην ανάπτυξη υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, αλλά υπό συνθήκες που δε συντρέχουν σήμερα, ούτε στην Ελλάδα ούτε αλλού.

Η άγνοια τεχνικών όρων μας βγάζει από μία συζήτηση που είναι εντελώς πολιτική, σε αυτό επιμένει ο Τσανγκ. Ίσως ήρθε η ώρα, αφού δεν εκτίθεται η πολιτική, να εκτεθούν οι τεχνοκράτες.

Ας πάρουμε μία ιδέα από τη σημερινή του συνέντευξη στην Ε:

Η άσκηση που γίνεται το διάστημα αυτό στην Ελλάδα και στην Ιταλία, με την τοποθέτηση "τεχνοκρατών" σε ανώτατες κυβερνητικές θέσεις, για λόγους εκτάκτου ανάγκης, υπονομεύει σοβαρά τη δημοκρατία.

Είναι όμως και μία ευκαιρία να δοκιμαστεί η σιωπηρή, αλλά υπονοούμενη υπόθεση ότι ακόμη και αν στερούνται πολιτικής νομιμοποίησης, οι τεχνοκράτες, είναι περισσότερο αμερόληπτοι και επιδέξιοι από τους εκλεγμένους πολιτικούς.

Ο όρος "τεχνοκράτης" αφήνει να εννοηθεί ότι γνωρίζουμε ήδη τι να κάνουμε και ότι η μόνη πρόκληση είναι να βρούμε κάποιον που γνωρίζει τις τεχνικές λεπτομέρειες που απαιτούνται στην εφαρμογή - σαν τον υδραυλικό που ξέρει πώς να φτιάξει τον θερμοσίφωνα ή έναν μαθηματικό που γνωρίζει πώς να λύσει μια εξίσωση. Ωστόσο, άνθρωποι σαν τους κ.κ. Παπαδήμο και Μόντι τοποθετήθηκαν για να προωθήσουν πολιτικές που έχουν ήδη αποδειχτεί αναποτελεσματικές, κυρίως στην Ελλάδα. Και αν είσαι πιο ικανός στο να εφαρμόζεις τη λάθος πολιτική, στην πραγματικότητα κάνεις τα πράγματα χειρότερα.

Την επόμενη φορά που θα νιώσετε ότι αποκλείεστε από τη συζήτηση επί τη βάση της αν-αρμοδιότητας, ξανασκεφτείτε το. Όπως επίσης την επόμενη φορά που θα δείτε να σας απευθύνονται σαν κλέφτες επειδή μοιραστήκατε ελεύθερα τα αρχεία σας. Γιατί εκτός από τα.. μέσα παραγωγής πρέπει κάποια στιγμή να επαναδιαπραγματευτούμε τους ορισμούς μας.

Δείτε μία animated εκδοχή του πως γεννήθηκε το χρήμα (και το χρέος), εδώ.