Φέτος, τι ακριβώς θα γιορτάσουμε;
Τα εξηκοστά της γενέθλια γιόρτασε αυτήν την εβδομάδα στη Γενεύη η Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων. Οπως φαίνεται, όμως, οι παγκόσμιοι ηγέτες θα γιορτάσουν μόνοι τους, καθώς τα 15,1 εκατομμύρια προσφύγων ανά τον κόσμο δεν έχουν κανένα λόγο να συμμερίζονται το εορταστικό συναίσθημα.
Τα κράτη μας αποδεικνύονται όλο και πιο αφιλόξενα απέναντί τους, κλείνοντας ερμητικά τα σύνορα και περιορίζοντας την όποια υποστήριξη σε όσους επιχειρούν να ασκήσουν το νόμιμο δικαίωμα αίτησης ασύλου.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες αυτής της κατάστασης σε πολλά σημεία του κόσμου. Στο Νταντάμπ, τον μεγαλύτερο καταυλισμό προσφύγων στον κόσμο (βόρεια Κένυα), ζει -αν μπορούμε να το πούμε έτσι- σχεδόν μισό εκατομμύριο Σομαλών. Σύμφωνα με μελέτες που διενεργήσαμε σε συνωστισμένη περιοχή του καταυλισμού, διαπιστώσαμε ότι τα ποσοστά υποσιτισμού σε παιδιά κάτω των πέντε ετών ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Πρόκειται για παιδιά που διασχίζουν -συχνά με τα πόδια- τεράστιες αποστάσεις για να γλιτώσουν από την πείνα και τη βία στην πατρίδα τους τη Σομαλία. Καταφέρνουν να επιβιώσουν από το εξαντλητικό ταξίδι μέχρι την Κένυα, για να βρεθούν κατά τη διαμονή τους στα κέντρα υποδοχής προσφύγων σε χειρότερη κατάσταση υγείας απ’ ό,τι τη στιγμή της άφιξής τους.
Αλλά και η Ευρώπη, στην οποία εστιάστηκε η Σύμβαση για τους Πρόσφυγες κατά τη σύναψή της το 1951, δεν έχει επιδείξει καλύτερη διαγωγή. Φέτος, οι λαϊκές εξεγέρσεις στη βόρεια Αφρική εξώθησαν περίπου 57.000 πρόσφυγες, αιτουμένους άσυλο και μετανάστες σε φυγή προς την Ιταλία και τη Μάλτα διαπλέοντας τη Μεσόγειο. Περίπου 2.000 άνθρωποι πνίγηκαν στη θάλασσα. Οσοι κατόρθωσαν να επιβιώσουν βρέθηκαν κρατούμενοι σε κέντρα υποδοχής μέσα σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Τον περασμένο Μάρτιο, 3.000 νεοαφιχθέντες αναγκάστηκαν να κοιμηθούν για αρκετές μέρες στις αποβάθρες στο νησί της Λαμπεντούζα, έχοντας μόνο 16 τουαλέτες και 1,5 λίτρο νερό την ημέρα για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Η Ιταλία -όπως και η Ελλάδα- ήταν μια από τις χώρες που ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις στη Λιβύη, έφερε άρα μεγαλύτερες ευθύνες διασφάλισης αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης και παροχής πρόσβασης στις νόμιμες διαδικασίες ασύλου σε όλους εκείνους που προσπάθησαν να γλιτώσουν από τον πόλεμο.
Αλλά ακόμη και σε εκείνους που κατορθώνουν να αποκτήσουν άσυλο, το καθεστώς πρόσφυγα που τους παραχωρείται δεν είναι αρκετό για να τους εξασφαλίσει επιβίωση. Ταλαιπωρημένοι, στερημένοι από κάθε υποστήριξη, πολλοί από αυτούς εξαναγκάζονται σε περαιτέρω φυγή προς αναζήτηση βιοπορισμού για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Αλλά ούτε στην Ελλάδα έχουν κάποιο λόγο να γιορτάσουν οι πρόσφυγες φέτος. Οι ομάδες μας άρχισαν να παρέχουν ιατρική και ψυχοκοινωνική περίθαλψη σε μετανάστες και αιτούμενους άσυλο στην Ελλάδα 1996. Η παρέμβασή μας συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, με την παροχή ιατρικής φροντίδας και τη διανομή ειδών πρώτης ανάγκης στα κέντρα κράτησης του Εβρου. Ολα αυτά τα χρόνια διαπιστώνουμε την τεράστια αδυναμία των ελληνικών αρχών να διασφαλίσουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στους χώρους κράτησης, υγειονομική περίθαλψη, κατάλληλη διαμονή, επαρκή διανομή τροφής, ρούχων και ειδών προσωπικής υγιεινής σ’ αυτούς τους ανθρώπους.
Κάθε χρόνο, δεκάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες -ανάμεσά τους ασυνόδευτα παιδιά και έγκυοι γυναίκες- περνούν τα ελληνοτουρκικά σύνορα και φτάνουν στους συνοριακούς χώρους κράτησης εξουθενωμένοι, χωρίς τρόφιμα και νερό. Παρά το ότι εξαναγκάστηκαν σε φυγή από τις χώρες τους, παρά την εξουθενωτική περιπλάνησή τους, παρά τη βία που υπέστησαν κατά το ταξίδι, την έλλειψη τροφής και τις άθλιες συνθήκες που βρίσκουν όταν φτάνουν σ’ αυτά τα κέντρα κράτησης, το μόνο για το οποίο διαμαρτύρονται -μη μπορώντας να το εξηγήσουν- είναι το ίδιο το γεγονός της κράτησής τους. Ενα 39% ασθενών που εξέτασαν οι ομάδες μας πέρυσι παρουσίαζε συμπτώματα αγχώδους διαταραχής, ενώ ένα 31% παρουσίαζε συμπτώματα κατάθλιψης. Ενα 3% των ασθενών μας έκανε απόπειρα αυτοκτονίας ή προσπάθησε να αυτοτραυματιστεί είτε εξαιτίας του οδυνηρού εγκλεισμού είτε ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μακρά διάρκεια της κράτησής τους. Επίσης, φέτος διαπιστώσαμε ότι σε ποσοστό πάνω από 60% τα ιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κρατούμενοι προκαλούνται ή είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες κρατούνται.
Μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό -μικρότερο του 1%- θα κατορθώσει να πάρει άσυλο στην Ελλάδα. Αλλά και αυτοί οι λίγοι «τυχεροί» δεν θα φτάσουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην υγεία, στην εργασία και σε άλλα κοινωνικά αγαθά, που ούτως ή άλλως απειλούνται για όλους όσοι ζουν στην Ελλάδα σήμερα.
Οι πληθυσμοί θα βρίσκονται σε όλο και μεγαλύτερη κινητικότητα τα επόμενα χρόνια. Ευρύτερα ερωτήματα για την περίθαλψη, την προστασία και τις βιώσιμες λύσεις για τη διαβίωσή αυτού του ευπαθούς πληθυσμού οφείλουν επειγόντως να απαντηθούν από τις κυβερνήσεις μας. Οταν όλα τα κράτη δείξουν έμπρακτα τη δέσμευσή τους απέναντι στους πρόσφυγες μέσα από πολιτικές που τιμούν το πνεύμα της Σύμβασης, τότε και μόνο τότε θα έχουν κάτι κοινό να γιορτάσουν οι ηγέτες μας και οι πρόσφυγες.
Η κ. Ρεβέκα Παπαδοπούλου είναι γενική διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.πηγή: Η Καθημερινή
