PSI Ο θρίαμβος των πιστωτών

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου (Δρόμος, 10/3/)  

                                                                                                                     Όλοι δηλώνουν χαρούμενοι και ανακουφισμένοι για το κούρεμα του χρέους που στηρίζεται στο «ξύρισμα» της κοινωνίας - Συμφέρον deal για τις τράπεζες που κρατικοποιείται το μεγαλύτερο μέρος των ζημιών τους.

Οι τηλεοπτικές οθόνες πλημμύρισαν από τα χαμόγελα των πιστωτών, τραπεζιτών και ευρωκρατών. Οι δηλώσεις των εκπροσώπων της τρόικας απέπνεαν αισιοδοξία. «Μύρισε η άνοιξη», είπε η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ. «Είμαι χαρούμενος», δήλωσε ο Σαρκοζί. Ακόμη κι ο Σόιμπλε μέλι έσταζε. Όλοι μίλησαν για μια καινούργια αρχή, κάτι σαν έναρξη μιας εθνικής (ή ευρωπαϊκής) παλιγγενεσίας. Για ιστορική μέρα μίλησε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σαν να επρόκειτο για τη ναυμαχία του Ναβαρίνου ή την απελευθέρωση της Αθήνας το 1944.

Η αλήθεια είναι πως η επιτυχής ολοκλήρωση του PSI -και είναι επιτυχής με καθαρά λογιστικούς όρους- δημιουργεί νέα δεδομένα για όλους τους πρωταγωνιστές του διετούς θρίλερ με επίκεντρο την ελληνική χρεοκοπία. Για τους ηγέτες της Ε.Ε. δίνει μια ευκαιρία «ανακωχής» στις καθημερινές αψιμαχίες με τις αγορές, αφού η Ελλάδα για πολλά χρόνια θα πάψει πλέον να τις απασχολεί, και επικέντρωσης στα υπόλοιπα «πειραματόζωα» της δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα PIIGS, είτε βρίσκονται εντός μνημονίων είτε όχι.

Στον χρηματοπιστωτικό τομέα δίνεται η ευκαιρία μακρόχρονης απαλλαγής από το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους που στο εξής ανήκει σε ποσοστό άνω του 70% στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης. Για τους πρωταγωνιστές του εγχώριου πολιτικού συστήματος δίνεται η ευκαιρία ανασύνταξης ενόψει των εκλογών που θα αποδώσουν το νέο συσχετισμό δύναμης, ο οποίος θα αναδείξει ποιες εναλλακτικές λύσεις διακυβέρνησης διαθέτει το σύστημα εξουσίας. Και, τέλος, για τον λαϊκό παράγοντα δημιουργούνται δραματικά τετελεσμένα που περιορίζουν ή δυσκολεύουν πολύ τις δυνατότητες ανατροπών των σιδηρών κανόνων της λιτότητας και της αποικιοποίησης της χώρας.

Ο λογαριασμός

Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, και με την ενεργοποίηση των ρητρών συλλογικής ευθύνης, περίπου 197 δισ. ελληνικού χρέους μπαίνουν στη διαδικασία κουράς κατά 53,7%. Αν, μάλιστα, συνεχιστεί η προσέλευση στην προσφορά ανταλλαγής μέχρι τις 23 του μηνός, μετά την παράταση που ανακοίνωσε ο υπουργός Οικονομικών, και από τους κατόχους ομολόγων που υπάγονται στο αγγλικό ή άλλο ξένο δίκαιο, δεν αποκλείεται το PSI να φτάσει σχεδόν στο 100% του στόχου του, που αντιστοιχεί σε διαγραφή χρέους 100 δισ. ευρώ.

Τα hedge funds, που επιχειρούν να αποφύγουν την υποχρεωτική ένταξη στο κούρεμα, κάνουν ήδη τις τελευταίες κινήσεις τους για να πληρωθούν στο όλον τα ομόλογα που κατέχουν. Πληροφορίες αναφέρουν πως έχουν εντοπίσει το ενδιαφέρον τους σε ομόλογα του ΟΣΕ που λήγουν το 2013 και τα οποία περιέχουν ρήτρα αποφυγής αναδιάρθρωσης χρέους. Ωστόσο, η προειδοποίηση Βενιζέλου ότι όποιος δεν μπει στο μαντρί θα χάσει και δεν πρόκειται να εξοφληθεί φαίνεται προς το παρόν να έχει βάση.

Το άλλο αγκάθι, η πιστοποίηση του «πιστωτικού γεγονότος» από τον οργανισμό των τραπεζών και των κερδοσκοπικών κεφαλαίων ISDA που ενεργοποιεί τα CDS ελάχιστη σημασία έχει πια και αφορά τους εκδότες αυτών των κερδοσκοπικών ασφαλίστρων που θα κληθούν να καταβάλουν το πολύ 6 δισ. ευρώ στους κατόχους CDS.

«Νίκη», αλλά τίνος;

Η επιτυχία του PSI χαρακτηρίστηκε από διεθνή ΜΜΕ ως «πρώτη ελληνική νίκη», αν και οι αγορές την υποδέχθηκαν με κάποια ψυχρότητα. Στην πραγματικότητα είναι κυρίως «γερμανική νίκη», αφού η γερμανική καγκελαρία, που καταγράφει άνοδο στις δημοσκοπήσεις, εμφανίζεται να έχει πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις της στους Γερμανούς ψηφοφόρους για «δίκαιη» κατανομή του κόστους διάσωσης της Ελλάδας ανάμεσα σε κράτη και ιδιώτες πιστωτές.

Μάλιστα, αρχίζει ήδη και διαφημίζει την αποδοτικότητα της διάσωσης αυτής για τους Γερμανούς φορολογούμενους: οι πιστώσεις που έχει χορηγήσει η Γερμανία στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη του 2011 της έχουν αποδώσει ήδη τόκους 380 εκατ. ευρώ. Φυσικά, δεν ισχύει το ίδιο για όλα τα κράτη-πιστωτές, ιδιαίτερα γι’ αυτά που πληρώνουν διπλάσια και πλέον επιτόκια από τη Γερμανία για το δικό τους δανεισμό.

Ποια «θυσία»;

Πολύ περισσότερο δεν ισχύει ο μύθος του χρηματοπιστωτικού τομέα-θύματος του PSI. Η εντύπωση περί «θυσίας» των τραπεζών βολεύει μια χαρά την προτεσταντική προπαγάνδα της Μέρκελ -φυσικά και των ίδιων των τραπεζών-αλλά τα στοιχεία αποκαλύπτουν μια εξαιρετικά συμφέρουσα συμφωνία για τις τράπεζες. Γιατί:

Πρώτον, θα πάρουν στο χέρι ρευστό 30 δισ. ως προκαταβολή για ομόλογα που μέχρι σήμερα τα αποτιμούσαν περί το 30-40% της ονομαστικής τους αξίας, ήτοι στα 60 με 70 δισ.

Δεύτερον, θα ανταμειφθούν με χρήματα των φορολογουμένων μέσω των προγραμμάτων ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Για τις ελληνικές τράπεζες υπολογίζεται ήδη ένα ποσό τουλάχιστον 25 δισ. που επιβαρύνει το δάνειο των 130 δισ. Ένα πολλαπλάσιο ποσό θα πάρουν και οι άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες που θα ανακεφαλαιοποιηθούν, με αποτέλεσμα να ισοφαρίζεται και ίσως να υπερσκελίζεται το κούρεμα των 100 δισ. ευρώ.

Τρίτον, για το μέρος του ελληνικού χρέους που θα μένει στα χέρια τους με τα νέα ομόλογα διάρκειας έως και 30 ετών, το οποίο θα αντιστοιχεί πλέον στο 25% του συνολικού χρέους, έχουν ένα μεσοσταθμικό επιτόκιο 4%, ενώ προσβλέπουν και σε ενδεχόμενη αύξησή του από τις «ρήτρες ανάπτυξης». Πολύ σημαντικότερη είναι, όμως, η υπαγωγή των νέων ομολόγων στο αγγλικό δίκαιο, που δίνει στους ομολογιούχους, κράτη και ιδιώτες, κυριαρχικά δικαιώματα επί της περιουσίας του ελληνικού κράτους. Άρα, έχουν μια ισχυρή διασφάλιση των αξιώσεών τους, μια νομική επικυριαρχία στην ελληνική επικράτεια.

Το αγγλικό δίκαιο

Αυτό το τελευταίο στοιχείο, η υπαγωγή του χρέους στο αγγλικό δίκαιο, αποτελεί αντίστροφα και τη σημαντικότερη αναπηρία της «επιτυχίας» για την ελληνική πλευρά. Γιατί, πέρα από το γεγονός ότι εκθέτει τη χώρα σε εξουθενωτικούς, αποικιακούς όρους που επιβάλλει η τρόικα εκ μέρους των κρατών-πιστωτών και σε περιουσιακές εγγυήσεις που επέβαλαν οι ιδιώτες πιστωτές, αφαιρεί από τη χώρα τη δυνατότητα μετατροπής των ομολόγων από ευρώ σε δραχμή σε περίπτωση φυγής από την Eυρωζώνη. Και άρα ακυρώνει το πρώτο πλεονέκτημα μιας νομισματικής υποτίμησης. Το αγγλικό δίκαιο αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο «δώρο» του PSI προς τους πιστωτές.

Αλλά οι «αναπηρίες» του PSI για την ελληνική κοινωνία δεν τελειώνουν εκεί. Το ίδιο το χρέος, από το οποίο αφαιρείται λογιστικά το ποσό των 100 δισ., επιβαρύνεται με το νέο δάνειο των 130 δισ. ευρώ. Έτσι, το χρέος κρατικοποιείται, με το 75% να ανήκει στα κράτη-εταίρους, αποτελώντας το πιο εκτεταμένο μοντέλο κοινωνικοποίησης των όποιων ζημιών υπέστησαν από την κρίση οι τράπεζες, με τα βάρη να μετατίθενται στους Ευρωπαίους φορολογούμενους.

Παρ’ όλα αυτά το χρέος θα εξακολουθήσει ανοδική πορεία για τα επόμενα χρόνια, κυμαινόμενο μεταξύ 140-160%. Η Ελλάδα αποκλείεται από τις διεθνείς πιστωτικές αγορές τουλάχιστον για μια δεκαετία, εξαρτώμενη πλήρως από την ελεημοσύνη των εταίρων, που δεν αποκλείεται να χρειαστεί να βάλουν για τρίτη φορά το χέρι στην τσέπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα νέα, κουρεμένα ομόλογα, πριν καν τυπωθούν, τιμολογούνται στις αγορές μόλις στο 20% της νέας ονομαστικής τους αξίας πράγμα που, μέχρι στιγμής, αντιστοιχεί σε αποδόσεις έως και 21%. Αυτό σημαίνει ότι οι αγορές, ακόμη και μετά το κούρεμα, δεν πιστεύουν ότι η Ελλάδα έχει ξεφύγει οριστικά τον κίνδυνο χρεοκοπίας.

Άλλος για κούρεμα…

Το ίδιο, άλλωστε, πιστεύουν και για τις άλλες δύο χώρες που βρίσκονται σε μνημόνιο, ιδιαίτερα την Πορτογαλία, βλέποντας πολύ πιθανόν είτε να χρειαστούν ένα συμπληρωματικό πακέτο δανεισμού, είτε να περάσουν κι αυτές από μια διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους τους, ένα κούρεμα. Μπορεί οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι να ξορκίζουν το κακό και να διαβεβαιώνουν ότι «η Ελλάδα είναι μοναδική περίπτωση», αλλά τι αξιοπιστία έχουν αυτές οι διαβεβαιώσεις όταν είναι γνωστό ότι μέχρι πέρσι το καλοκαίρι το κούρεμα ήταν αδιανόητο και για το ελληνικό χρέος;

Οι αγορές, λοιπόν, με τις συγκρατημένες, χωρίς θριαμβολογίες, αντιδράσεις τους βολιδοσκοπούν την ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ για τη δυνατότητα να επαναληφθεί το «επιτυχημένο ελληνικό πείραμα» στους επόμενους αδύναμους κρίκους: στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, στην Ιταλία, ακόμη και στο Βέλγιο ή την Ολλανδία.Όλη, άλλωστε, η διαδικασία τελεί υπό την «εγγύηση» των ευρωπαϊκών κοινωνιών που δεσμεύονται όλο και πιο σφιχτά, όλο και πιο μακροπρόθεσμα σε πολιτικές βίαιης λιτότητας, σε ένα νέο ευρωπαϊκό «κοινωνικό μοντέλο» που υπάρχει υπέρ του χρηματοπιστωτικού Λεβιάθαν και μιας όλο και πιο ολιγάριθμης ελίτ του πλούτου.