Έφυγε ο "βελούδινος" επαναστάτης Βάτσλαβ Χάβελ

της Αντιγόνης Ευστρατόγλου

Πέθανε εχθές, σε ηλικία 75 ετών, ο Βάτσλαβ Χάβελ. Αν και υπήρξε για περισσότερο από μία δεκαετία πρόεδρος της Τσεχίας ο κόσμος θα τον μνημονεύει κυρίως για την πίστη του σε μία «βελούδινη επανάσταση»..

Την περίοδο που ενηλικιωνόταν δεν μπορούσε να σπουδάσει γιατί το κομμουνιστικό καθεστώς το απαγόρευε σε οποιονδήποτε είχε αστική καταγωγή. Πήγε σε νυχτερινό σχολείο και άρχισε να δουλεύει σαν τεχνικός σε θέατρα της Πράγας- στα ίδια θέατρα που λίγα χρόνια μετά ανεβάζονταν τα έργα του. Η εμπλοκή του με τα κοινά του στοίχισε πολλές φορές την ελευθερία του. Περίπου 5 χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε φυλακές ενώ την τελευταία φορά που τον συνέλαβαν, το 1989, η διεθνής κατακραυγή οδήγησε στη γρήγορα αποφυλάκισή του λίγο καιρό πριν το ίδιο το καθεστώς καταρρεύσει. Ο ίδιος έγινε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας. Όταν η χώρα διασπάστηκε παραιτήθηκε θεωρώντας το προσωπική του ήττα, ωστόσο λίγα χρόνια μετά εξελέγη άνευ αντιπάλου ξανά.

Ο Χάβελ έλεγε ότι «ελπίδα δεν είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν καλά αλλά η βεβαιότητα ότι κάτι έχει νόημα». Δε σταμάτησε ποτέ να προσπαθεί, με ειρηνικά μέσα, για όσα πίστευε. Έγραφε θέατρο, έβγαινε στους δρόμους, μιλούσε διαρκώς μέσα από το έργο του για τη δύναμη όσων στερούνται δύναμης να αλλάξουν τον κόσμο. Πίστεψε στην Ευρώπη και είδε το όνειρό του να πραγματοποιείται. Δεν παρέλειπε μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής του να παρεμβαίνει δημόσια υπενθυμίζοντας στους ηγέτες της ότι οφείλουν να κατανοούν τις ιδιαιτερότητες των κρατών-μελών που προέρχονται από την μετακομμουνιστική Ευρώπη. Ότι η πολιτική κουλτούρα δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη.

Πίστευε σε μία Ευρώπη που σε λίγο καιρό δε θα υπάρχει; Ίσως. Έμεινε παραπάνω απ’ ό,τι έπρεπε στην εξουσία; Και αυτό έχει ακουστεί.

H Guardian γράφει σήμερα σε ένα άρθρο με τίτλο «Σκηνοθέτης ενός έργου που άλλαξε την ιστορία» ότι ο Χάβελ δεν ήταν απλά Ευρωπαίος: «Ήταν ένας Ευρωπαίος που με τη ρητορική ικανότητα ενός επαγγελματία συγγραφέα και το κύρος ενός πρώην πολιτικού κρατούμενου, δεν έπαυε να μας υπενθυμίζει τις ιστορικές και ηθικές πλευρές του Ευρωπαϊκού σχεδίου. Κοιτώντας τα χάλια που έχει το σχέδιο σήμερα κανείς μπορεί μόνο να φωνάξει: ‘Χάβελ, η Ευρώπη σε χρειάζεται'».