Στον καιρό του αλλόκοτου φόβου *
Η επικοινωνιακή πολιτική του Κόμματος του Μνημονίου και ο ΣΥΡΙΖΑ
Λίγες ημέρες απομένουν για τις σημαντικές εκλογές της 17ης Ιουνίου και οι επικοινωνιακές τακτικές καθίστανται σαφείς. Αν ομαδοποιήσουμε τα επικοινωνιακά επιτελεία των (πρώην) κομμάτων εξουσίας, τους εξ εσπερίας υποβολείς και υποστηρικτές των πολιτικών της λιτότητας και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης υπό τον τίτλο Κόμμα του Μνημονίου (όπως εύστοχα έχει κάνει ο δημοσιογράφος Σταύρος Λυγερός), μπορούμε ευκολότερα να κωδικοποιήσουμε τις τακτικές αυτές.
1. Ζούμε, κατά τον κοινωνικό μελετητή U. Beck, στην «κοινωνία της διακινδύνευσης» (risk society), με τους πολίτες να αισθάνονται ολοένα και περισσότερο ότι ζουν σε ένα περιβάλλον συστηματικών υπονομεύσεων τις οποίες δεν μπορούν να ελέγξουν. Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν με αφορμή την κρίση χρέους στην Ελλάδα δικαιολογούνται συστηματικά υπό την απειλή της χρεοκοπίας και της εξόδου από την Ευρωζώνη, ούτως ειπείν από τη «στατιστική πιθανότητα ένας ορισμένος κίνδυνος (σσ αποπομπή της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα) να καταστεί πραγματικότητα με μαθηματικό υπολογισμό του μεγέθους των συνεπειών του» (ορισμός της διακινδύνευσης σύμφωνα με την Royal Society Study Group).
2. O ΦΟΒΟΣ, ως μέθοδος χειραγώγησης των μαζών, παλαιόθεν βασικό συστατικό της αποτελεσματικής προπαγάνδας, εμπεριέχεται στις αναφορές για την κρίση. Η πιθανότητα εξόδου από την ευρωζώνη, ως ο απόλυτος κίνδυνος, ανάγεται σε κύρια παράμετρο κάθε επικοινωνιακού περιεχομένου: από τις ερωτήσεις των δημοσκοπήσεων σχετικά με το «δίλημμα των εκλογών», μέχρι τις κύριες ειδήσεις των δελτίων ειδήσεων. Στις τελευταίες, κάθε θέμα παρουσιάζεται υπό το γνωστό στους ερευνητές των ΜΜΕ «πλαίσιο οικονομικών συνεπειών», κάθε είδηση δηλαδή εγγράφεται στο συνεχές τρομοκρατικό μοτίβο του τι θα σημαίνει για τους έλληνες η έξοδος από το ευρώ.
3. Ο φόβος συνδέεται άμεσα και συστηματικά με την πολιτική προσέγγιση του κύριου αντιπάλου του Κόμματος του Μνημονίου, το ΣΥΡΙΖΑ. Αντιστρέφοντας την πραγματικότητα (των ήδη ψηφισμένων μέτρων λιτότητας και κοινωνικής εξαθλίωσης) η κυρίαρχη προπαγάνδα αποδίδει στο ΣΥΡΙΖΑ την ενδεχόμενη ευθύνη για την πραγματοποίηση του μέγιστου φόβου: της εξόδου από το ευρώ. Οι καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις περί χαλάρωσης των μέτρων, μιας χαλάρωσης που φαινόταν αδιανόητη πριν τις εκλογές της 6ης Μαΐου, αποδεικνύουν, χωρίς να το συνειδητοποιούν οι εκφραστές του Κόμματος του Μνημονίου, ότι χωρίς την πολιτική τους ήττα θα συνεχιζόταν απαρέγκλιτα ο μνημονιακός όλεθρος. Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι που τον προκάλεσαν διατείνονται πώς είναι οι μόνοι που μπορούν να τον «επαναδιαπραγματευτούν».
4. Η στρατηγική απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ είναι η ίδια που ακολουθούν τα ΜΜΕ σε περιπτώσεις κινημάτων ή διαμαρτυριών που αμφισβητούν το status quo: απονομιμοποίηση («ο ΣΥΡΙΖΑ συνδέεται με περιθωριακές ομάδες, με τους κουκουλοφόφους και τους “λαθρομετανάστες”»), περιθωριοποίηση («ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει διαπραγματευτική ισχύ στην Ευρώπη γιατί κανείς δε συμφωνεί με την προσέγγισή του») και δαιμονοποίηση («ο ΣΥΡΙΖΑ θα δημεύσει τις καταθέσεις, θα βάλει νέα χαράτσια, θα διώξει τις επενδύσεις και θα εμποδίσει την ανάπτυξη»).
Ξεχνούν οι σχεδιαστές της εν λόγω στρατηγικής ότι (σύμφωνα με τους Rogers & Dearing) οι επιδράσεις των μέσων και των άλλων διαμορφωτών της κοινής γνώμης, μειώνονται σοβαρά όταν: α) τα ΜΜΕ περιβάλλονται από χαμηλή αξιοπιστία (κριτήριο που πληρείται στην περίπτωση μας), β) το άτομο από προσωπική εμπειρία ή άλλα κανάλια επικοινωνίας έχει αντενδείξεις ως προς το περιεχόμενο που δέχεται (κριτήριο που σίγουρα καλύπτεται δεδομένων των κινημάτων που αναπτύχθηκαν στο προηγούμενο διάστημα με συμμέτοχο ή πρωταγωνιστή το ΣΥΡΙΖΑ και δεδομένης της στροφής κομματιού του κοινού σε εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης θετικά διακείμενες προς την Αριστερά και την κοινωνική διαμαρτυρία).
5. Απέναντι στο φόβο, οι ίδιοι που τον καλλιεργούν προβάλλουν άγαρμπα τους εκφραστές της ασφάλειας, δηλαδή τους εαυτούς τους. Η γνωστή τακτική του να προσφέρει κανείς λύσεις σε ερωτήματα και προβλήματα που ο ίδιος δημιούργησε. Φτάνουν στο σημείο ο Αντώνης Σαμαράς, ομογάλακτος της Μέρκελ και του Σαρκοζί, να αντιγράφει το επιχείρημα Βενιζέλου περί αλλαγής στην Ευρώπη με την εκλογή Ολάντ. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι με αυτόν τον τρόπο ενδυναμώνουν τα επιχειρήματα του αντιπάλου τους. Η αναξιοπιστία των μνημονιακών κομμάτων καθιστά αφερέγγυες τις όποιες υποσχέσεις. Οι υποτελείς του χθες δε μπορούν σε 2 εβδομάδες να καταγραφούν στις συνειδήσεις της κοινής γνώμης ως οι σκληροί διαπραγματευτές του αύριο.
Μένει, λοιπόν, ως κύριο συστατικό ο φόβος. Όμως σε εποχές αβέβαιες, στο θυμικό των ανθρώπων αναζητεί δίοδο και χώρο η ελπίδα. Μια ελπίδα που προσπαθεί έπειτα να συγκροτηθεί σε ορθολογικό πρόταγμα πολιτικής χωρίς τη διαμεσολάβηση των κυρίαρχων κύκλων. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με όλες τις αντιφάσεις και ελλείψεις του, δίνει προοπτική στο φοβισμένο κόσμο και καταφέρνει μέσα στην πλήρη αποδιοργάνωση σχέσεων, πολιτικών εκπροσωπήσεων και ταυτίσεων να αποτελεί το μόνο σημείο αναφοράς για τους πολίτες που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα και αμφισβητούν τους μονοδρόμους. Ενώ το Κόμμα του Μνημονίου μιλάει από άμβωνος και με την αναξιοπιστία των φίλτρων των παραδοσιακών ΜΜΕ (ουδείς ακούει πλέον τους παρουσιαστές των 8 και ελάχιστοι αγνοούν τα συμφέροντα που εξυπηρετεί η «Καθημερινή» και το «Έθνος»), ο ΣΥΡΙΖΑ κτίζει μέσω συνελεύσεων τις προϋποθέσεις κοινωνικής γείωσης του προγράμματος του κτυπώντας εκεί που πόνταραν οι αντίπαλοί του: μετατρέπει τον (τεχνηέντως διογκωμένο) φόβο σε ελπίδα.
* τίτλος από δίσκο των Active Member
